Sırbistan seçimleri: Kimler yarışıyor, hangi seçim vaatleri öne çıkıyor?

Sırbistan, 250 sandalyeli Sırp Halk Meclisi ve Voyvodina Özerk Bölgesi İl Parlamentosu için erken genel seçimlerde oy kullanmak üzere 17 Aralık Pazar günü sandık başına gidecek.

Yerel yönetimi belirlemek için oylama, genel seçimler sırasında belediye başkanlarının istifa ettiği 60’tan fazla kasaba ve şehirde de yapılacak.

Seçimlerde kim yarışıyor?

görevli operatörler

Ülkede Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic’in Sırp İlerleme Partisi (SNS) liderliğindeki koalisyon iktidarda. Koalisyon, Macarların destek partisiyle birlikte 150’den fazla milletvekiliyle parlamentoda iyi bir çoğunluğa sahip.

Bu koalisyon, Aleksandar Vucic’in radikal milliyetçi Parti’den ayrılarak yeni kurulan İlerici Parti’yi zafere taşıdığı 2012 yılından bu yana ülkeyi yönetiyor.

Koalisyonun ikinci büyük ortağı, bir zamanlar 1990’larda eski Yugoslavya’daki savaşlar sırasında işlenen savaş suçları nedeniyle Lahey’deki BM hapishanesinde ölen Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Miloseviç’in başkanlığını yaptığı Sırbistan Sosyalist Partisi’dir.

Ülkeyi on yıldır yöneten Vucic hükümeti, ülkenin ekonomik kalkınmasında, modern altyapının inşasında, işsizliğin azaltılmasında ve yabancı yatırımın çekilmesinde önemli başarılar elde etti. Ancak Vucic’in ülkenin tüm gücünün makamında toplandığı yönetim tarzı, onun sıklıkla popülist otokrat olarak etiketlenmesine yol açtı.

Hem Avrupa Parlamentosu hem de Avrupa Komisyonu, Sırbistan’ın AB üyeliği yolundaki ilerlemesine ilişkin yıllık raporlarında Sırp demokrasisinin ciddi eksikliklerine değindi. Şikayetlerin çoğu hukukun üstünlüğü ve basın özgürlüğüyle ilgiliydi.

Vucic sık sık çok dostane bir ilişkisi olduğu Macaristan Başbakanı Victor Orban’a benzetiliyor. Son zamanlarda Vucic, Rusya’ya yönelik Batı yaptırımlarına katılmayı reddettiği ve Ukrayna’ya yönelik saldırısını kınarken Moskova ile iyi ilişkileri sürdürme niyetini açıkça ifade ettiği için Avrupa başkentlerinden ve ABD’den çok sayıda eleştiri aldı.

Muhalefet

Avrupa yanlısı blok

Muhalefet iki kampa bölünmüş durumda. Birincisi Avrupa yanlısı denilen muhalefet bloğu. Şu anda parlamentoda 40 sandalyeye sahip olan bloğun en büyük partisi, eski Belgrad belediye başkanı Dragan Djilas liderliğindeki Özgürlük ve Adalet Partisi’dir. Sırbistan’ın AB üyeliği, sivil, yeşil ve merkez sol partilerin yer aldığı bloğun gündeminin merkezinde yer alıyor.

Bu partilerin onlarca yıldır Vucic’i devirme çabaları şu ana kadar mütevazı sonuçlar verdi. Bazı analistler bunun nedeninin seçmenlere tutarlı bir program veya karşı teklif sunulmaması olduğunu öne sürüyor.

Kendileri de zayıf performanslarını, Vucic’in ulusal medya üzerinde uyguladığı kontrole, medya aracılığıyla onlara saldırıp çalışmalarını engellemesine bağlıyorlar.

milliyetçiler

İkinci muhalefet bloğu ise şu anda parlamentoda 20 milletvekiliyle temsil edilen sağcı milliyetçilerden oluşuyor. Seçim öncesi koalisyon üzerinde anlaşamadıkları için iki tarafın seçmenlerine sunulacak olan iki bloğun programları benzer: tipik sağcı gelenekçiler, aile yanlısı, yanlısı hayat, kürtaj karşıtı ve eşcinsel karşıtı söylemlerin çoğu, “Sırbistan’ın kalbi” olarak adlandırdıkları Kosova’ya odaklanıyor.

Milliyetçiler, 2008’de bağımsızlığını ilan eden Kosova’nın egemenliğini sürdürmenin, Sırpların AB üyeliğine hayır demesinin birçok nedeninin ilki olduğu konusunda ısrar ediyorlar.

Seçimler neden ertelendi?

Sırbistan geçen yıl sandık başına gitti. Bu seçimlerle birlikte Sırp vatandaşları, SNS’nin iktidara gelmesinden bu yana yedinci kez sandık başına çağrılacak.

Nitekim parlamentoda istikrarlı bir çoğunluğa sahip olan ve hükümet krizi yaşamayan bir ülke neden erken seçim çağrısı yapsın? Ve sadece bir kez değil, arka arkaya dört kez. Parlamenterler yalnızca bir kez dört yıllık görev sürelerini tamamlama fırsatına sahip oldular.

Tanınmış Sırp gazeteci ve Balkanlar ve Kafkasya Transeuropa Gözlemevi’nin siyasi analisti Antonela Riha şunları söyledi: “Vucić, kendisine uygun olduğunda, popülaritede bir düşüş algıladığında veya gelecek için olumsuz durumların ortaya çıkacağını varsaydığında yeni seçim çağrısında bulunur. ülkesinin hükümeti ortaya çıkabilir ve bunu yaparken de özellikle Kosova ile ilgili önemli kararlar alır”. “Ertelemesine olanak tanıyan bir manevra alanı yaratmayı başarıyor.” değerlendirme yapıyor.

Geçmişte muhalefet bu tür seçimleri protesto etmiş, hatta boykot etmişti. Bu kez muhalefet seçim çağrısında bulundu; ancak yalnızca Sırbistan ve Belgrad parlamentoları için.

“Bu denklemin her iki tarafını da anlamıyorum.” gazeteci ve siyasi analist Ljilja Smajlovic şunları söylüyor: “Muhalefetin neden seçim çağrısı yaptığını anlamıyorum, bu benim için bir muamma. Vucic’in neden bir şekilde bu seçimleri yapmak istediği ise daha da büyük bir gizem. Seçimler, erken seçim gerektiren bir hükümet, sokaklarda yüzbinlerce insan yok.” Yorum.

Sorun parlamento seçimlerinin başkanlık seçimine dönüşmesidir.

Muhalefet parlamento seçimlerinin Belgrad ve Voyvodina’daki seçimlerden ayrı yapılması ve Vucic’in aday olmadığı kampanyalarda isminin yer almaması yönünde çağrıda bulundu. Vucic bu talepleri kategorik olarak reddetti ve seçimlerin kendisi için bir güvenoyu temsil ettiğini açıkladı.

“Eğer onlar (muhalefet) seçimleri kazanırsa, onlara yetki vereceğim ama artık başkan olmayacağım çünkü artık Sırp vatandaşları için hiçbir şey yapamayacağım. İnsanların şunu bilmesini istiyorum… İnsanlar oy verdiğinde Sadece milletvekilleri listesine oy vermiyorlar, aynı zamanda cumhurbaşkanına da oy veriyorlar, tıpkı “Onların (muhalefetin) dediği gibi bana oy verdiklerini veya bana karşı olduklarını bilmelerini istiyorum” dedi.

Hepsi Belgrad’ın suçu mu?

Kamuoyu yoklamaları iktidar partilerinin oy oranlarında önceki seçimlere göre ciddi bir düşüş olmadığını gösteriyor. Eğer SNS şu anda sahip olduğu koalisyonun aynısını veya benzerini sürdürmeyi başarırsa, bir sonraki hükümeti kurmakta hiçbir sorun yaşamayacak.

Ancak başkent şu anda muhalefette olan sivil ve liberal partilerin geleneksel kalesi konumunda. Önceki Belgrad seçimlerinde SNS şehirde hükümet kurmakta zorluk çekmişti ve bunu ancak defalarca oylama yapılması ve bazı muhalefet milletvekillerinin kendi partilerine katılması sonrasında başarmıştı. Sırp nüfusunun dörtte biri Belgrad’da yaşıyor ve gayri safi milli hasılanın yarısından fazlasını üretiyor. Paranın kazanıldığı Belgrad’daki zafer, çoğu zaman ülke genelinde iktidarı ele geçirmek için yapılacak seçimlerin başlangıcı olarak görülüyor.

AB yanlısı muhalefet en güçlüsü ama milliyetçi muhalefet sosyalistlerle birlikte hâlâ iktidarı belirleyebiliyor.

Seçmenlere neler sunuluyor?

İktidardaki SNS partisi kampanya boyunca ekonomik başarılardan yararlanmaya çalıştı. Yüzlerce kilometrelik yeni ve modern otoyollar, hızlı trenler, yenilenen okullar ve hastaneler ve sürekli bir yabancı yatırım akışı.

Vucic, Sırbistan’ın kuzeyindeki Voyvodina eyaletinde yeni yolun açılışında yaptığı konuşmada şunları söyledi: “Bu yılın ekim ayının başından bu yana 3,42 milyar avro değerinde yeni doğrudan yabancı yatırım aldık. Geçen yıl 4,4 milyar avro ile rekor kırdık” Ama umarım yıl sonuna kadar bu rakamı aşabiliriz.” “dedi.

IMF’nin %9,1’lik işsizlik oranı tahmini bazı AB üye ülkelerininkinden daha düşük olup, ekonominin büyümesi Kovid-19 salgını ve Ukrayna’daki savaş sırasında istikrarlı bir şekilde devam etti.

Bu yıl yüzde 2,5 oranında büyüme bekleyen hükümet, yüzde 3’lük küçük bir bütçe açığının yanı sıra rekor döviz ve altın rezervleriyle de övünüyor. Bu tabloyu bozan tek şey, özellikle de insanların hayatını zorlaştırması nedeniyle, Kasım ayında %10’un üzerinde gerçekleşen Türkiye hariç Avrupa’nın en yüksek ikinci enflasyon oranıdır.

Muhalefet, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Parlamentosu’nun Sırbistan’ın AB üyeliği yolundaki ilerlemesine ilişkin şimdiye kadar yayınladığı raporlarda sürekli eleştiriye maruz kalan üç konu olan hukukun üstünlüğü, medya özgürlüğü ve yolsuzluk üzerinde yoğunlaşıyor.

Kampanya nasıl gitti?

Seçimler Vucic hükümeti için güven oylamasına dönüştüğünde, 45 gün süren kampanya kısa sürede hakaret ve suçlamaların odağı haline geldi. Muhalefet, Vucic’i suç ve yolsuzluk örgütlemekle suçlamak için kendi medyasını kullanırken, Vucic, kontrol ettiği medyada, özellikle de yüksek tirajlı magazin dergilerinde, muhalefet liderlerinin kendilerini halk düşmanı olarak tasvir ettiği bir “yabanı” başlatarak karşılık verdi.

Sırbistan’ı ziyaret eden Avrupa Konseyi gözlemcileri, seçim kampanyasının “benzeri görülmemiş düzeyde olumsuz dil, korkutma, muhalefete ve gazetecilere yönelik saldırılar ve medyayı etkileyen ciddi sorunlarla” karakterize edildiğini vurguladı.

Ancak geçmişte parti aktivistleri arasında herhangi bir fiziksel kavga veya poster savaşı bildirilmedi.

Kamuoyu yoklamaları yaşlı seçmenlerin çoğunun zaten bu konuya dahil olduğunu ve fikirlerini değiştirmeyeceğini gösterse de, politikacılar ilk kez oy verenler de dahil olmak üzere daha genç seçmenlerle iletişim kurmayı tercih etti.

Vucic, lise öğrencilerine 10 bin dinar (90 euro) maddi yardım sağlanacağını, yeni öğrenci yardım kartlarına ise 1000 dinar (9 euro) yükleneceğini duyurdu.

Muhalefet Vucic’i seçmenlere bütçe parasıyla rüşvet vermekle suçladı. Vucic, bazı bakanlarıyla birlikte sosyal medyada yanıt verdi.

Muhalefetin seçim koşullarını eleştirdiği bir dönemde, usulsüzlük olasılığını veya iddialarını ortadan kaldırmak için seçimlerin izlenmesi büyük önem taşıyor. Katılan tüm partiler oy verme merkezlerine gözlemci gönderebilir. Oylama her zamanki gibi AGİT, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği misyonlarının yanı sıra bazı Sırp sivil toplum kuruluşları tarafından izlenecek.